پایگاه فرهنگی رایحه فرهنگي، اجتماعي، تاريخي، سیاسی
نوشته های مرتبط
سلسله جزوات بازخوانی تاریخ انقلاب اسلامی(گفتاراول)
شماره ۱ – دولت موقت و بازرگان
مهندس بازرگان در آستانه ی پیروزی انقلاب اسلامی با پیشنهاد شورای انقلاب و با حکم حضرت امام (ره) به عنوان نخست وزیر دولت موقت منصوب گردید و مأمور شد کابینه ی خود را تشکیل دهد.
امام (ره) در آغاز کار از مهندس بازرگان حمایت جدی کردند و فرمودند : «ایشان را حاکم کردم به واسطه ی ولایتی که از طرف شارع دارم» که از این عبارت امام (ره) به خوبی می توان به دیدگاه ایشان در باب مشروعیت الهی ولایت فقیه پی برد.
بازرگان به مدت ۹ ماه مسئولیت اجرایی کشور را در شرایط دشوارِ انتقال و جابجایی قدرت برعهده داشت. او مأموریت داشت ساختار های باقی مانده از رژیم شاه را تغییر داده و ساختار های جدید را بر مبنای انقلاب اسلامی و تئوری جمهوری اسلامی پایه ریزی کند.
چرا بازرگان ؟
واقعیت این است که امام (ره) موافق ورود روحانیت در پست های دولتی نبود هرچند بعدها به دلیل فقدان ظرفیت های لازم در میان غیر روحانی ها و تفاوت دیدگاه آنان با حضرت امام (ره) و آسیب هایی که به روند انقلاب وارد شد ، امام (ره) پذیرفتند تا روحانیون در حد ضرورت وارد عرصه مدیریت های دولتی شوند.
با توجه به این دیدگاه بود که امکان انتخاب رئیس دولت موقت از میان نیروهای مذهبی ، عملا منتفی شود و تنها راه باقی مانده انتخاب مهندس بازرگان از طیف نیروهای ملی ـ مذهبی بود.
انتخاب مهندس بازرگان در شرایط بحرانی سال ۱۳۵۷ ، علیرغم آسیب هایی که در خود داشت و بعد ها مجال بروز پیدا کرد ، یک انتخاب هوشمندانه بود . چرا که :
۱- او به دلیل سوابق مدیرتی می توانست امور کشور را در شرایط انتقال و جابجایی قدرت اداره کند.
۲- انتخاب بازرگان به نیرو های نیمه انقلابی که کم و بیش با استبداد شاه مقابله کرده بودند این امید را می داد که در اداره ی کشور سهمی داشته باشند فلذا از مخالفت و سنگ اندازی خودداری می کردند.
۳- گروه های مسلحی که تشکیلات و نیروهای آماده برای سهم خواهی داشتند، با آمدن بازرگان (و نه یک فرد انقلابی) از رویکرد مسلحانه اجتناب می کردند.
۴- روی کار آمدن بازرگان همزمان بود با نخست وزیری شاهپور بختیار ، که کاملا مورد حمایت آمریکا و سران ارتش بود. لذا به دلیل اندک سنخیتی که میان آن دو بود ، خود به خود از ورود آمریکا و دولت بختیار به درگیری های سنگین نظامی و تحمیل هزینه های بسیار بر انقلابیون جلوگیری می کرد.
۵- رصد تحولات ایران پس از رژیم شاه توسط کشور هایی چون آمریکا، انگلیس، شوروی، اسرائیل که صاحب منافع در ایران بودند این تصور را به دست می داد که با آمدن بازرگان که فردی انقلابی نیست می تواند زمینه حفظ منافع آنان را فراهم کند.
عملکرد دولت مهندس بازرگان
مهندس بازرگان با مرام لیبرالی و غیر انقلابی خود حرکت سریع انقلاب اسلامی را کند و کندتر می کرد.
حفظ ساختار های رژیم شاه و عدم درک شرایط انقلاب و اعتقاد به سیاست گام به گام و نهایتاً عملکرد ضعیف دولت باعث می شد انقلابیون از دایره مدیریت دولت حذف و جریان های مسأله دار وارد شوند.
ملاقات بازرگان و دکتر ابراهیم یزدی (وزیر امورخارجه دولت موقت) با برژنیسکی از تئوریسین های آمریکا و مشاور امنیت ملی و مشاور جیمی کارتر رئیس جمهور اسبق آمریکا ؛ از شتابزدگی ها و علاقه های پیدا و پنهان نهضت آزادی در ارتباط گرفتن با آمریکا حکایت دارد که مورد نقد جدی انقلابیون قرار گرفت.
با تداوم عملکرد بازرگان و دولت موقت ، بیش از پیش دیدگاه لیبرالی و ضدیت آنان با روح انقلاب برملا شد . او انقلاب را ارمغان شرق و غرب اروپا می دانست [۱] و بی تردید یک اصلاح طلب مخالف انقلاب بود، از همین روی در مرامنامه ی نهضت آزادی به صراحت آورده بود که ما مسلمان ایرانی ، تابع قانون اساسی(شاهنشاهی) و مصدقی هستیم. [۲]
عملکرد دولت موقت اعتراض حضرت امام (ره) را به دنبال داشت:
« من هر روزى که از این انقلاب مىگذرد توجه به این معنا بیشتر پیدا مىکنم که ملت ما انقلابى عمل کردند و ما نکردیم. ما یا مقصریم یا قاصر… از اول هم که ما- به حسب الزامى که من تصور مىکردم،- دولت موقت را قرار دادیم خطا کردیم. از اول باید یک دولتى که قاطع باشد و جوان باشد، قاطع باشد بتواند مملکت را اداره کند [قرار مىدادیم]، نه یک دولتى که نتواند. منتها آن وقت ما نداشتیم فردى را که بتوانیم، آشنا نبودیم [تا] بتوانیم انتخاب کنیم.[بازرگان] انتخاب شد و خطا شد.» [۳]
در ادامه هنگامی که نهضت آزادی همپای جبهه ملی و سازمان منافقین با لایحه ی قصاص به مخالفت پرداختند، امام (ره) اذعان می کند که از واقعیت وجودی برخی افراد مطلع نبوده است. « من باید متأسف باشم، من باید بسیار متأسف باشم، از اینکه غیب نمىدانم! نمىدانستم در چنته اینها چه هست. من بعضى از اینها را مىپذیرفتم؛ به ایشان هم محبت مىکردم؛ لیکن نمىدانستم که اینها بر ضد قرآن هم قیام مىکنند. من نمىدانستم که اینها ائتلاف پیدا مىکنند با منافقین با این جبههها (جبهه ملی و…)که ماسک را از روى صورتشان برداشتند.» [۴]
والبته بعدها امام خمینی (ره) با صراحت اعلام کردند که بازرگان را علیرغم میل خود برای پست نخست وزیری پذیرفته است : «من امروز بعد از ده سال از پیروزى انقلاب اسلامى همچون گذشته اعتراف مىکنم که بعض تصمیمات اول انقلاب در سپردن پستها و امور مهمه کشور به گروهى که عقیده خالص و واقعى به اسلام ناب محمدى نداشتهاند، اشتباهى بوده است که تلخى آثار آن به راحتى از میان نمىرود، گر چه در آن موقع هم من شخصاً مایل به روى کار آمدن آنان نبودم ولى با صلاحدید و تأیید دوستان قبول نمودم و الآن هم سخت معتقدم که آنان به چیزى کمتر از انحراف انقلاب از تمامى اصولش و هر حرکت به سوى امریکاى جهانخوار قناعت نمىکنند…ما هنوز هم چوب اعتمادهاى فراوان خود را به گروهها و لیبرالها مىخوریم.»[۵]
والبته عبارات صریح حضرت امام (ره) درباره ی نهضت آزادی و بازرگان که در نامه ی ایشان به حجت الاسلام محتشمی ، وزیر کشور وقت، در بهمن ماه ۱۳۶۶ مندرج است نشانگر عملکرد آمریکا پسند جریان مذکر است:
« نهضت به اصطلاح آزادى صلاحیت براى هیچ امرى از امور دولتى یا قانونگذارى یا قضایى را ندارند؛ و ضرر آنها، به اعتبار آنکه متظاهر به اسلام هستند و با این حربه جوانان عزیز ما را منحرف خواهند کرد و نیز با دخالت بیمورد در تفسیر قرآن کریم و احادیث شریفه و تأویلهاى جاهلانه موجب فساد عظیم ممکن است بشوند، از ضرر گروهکهاى دیگر، حتى منافقین این فرزندان عزیز مهندس بازرگان، بیشتر و بالاتر است»[۶]
ادامه دارد …
[۱] . بازیابی ارزشها، مهندس بازرگان، مقدمه ص ۷
[۲] . اسناد نهضت آزادی ایران ، جلد اول ، ص۱۷
[۳] . صحیفه نور ، جلد ۱۲، ص ۲۵۳ /صحیفه امام ، جلد ۱۳ ، ص ۴۶و۴۷
[۴] . صحیفه نور ، جلد ۱۵، ص ۱۲ /صحیفه امام ، جلد ۱۴ ، ص ۴۵۱
[۵] . صحیفه نور ، جلد ۲۱، ص ۹۵ /صحیفه امام ، جلد ۲۱ ، ص ۲۶۷ (منشور روحانیت)
[۶] . صحیفه امام ، جلد ۲۰ ، ص۴۸۱
منبع: سایت مجددز
سلام وارادت همیشگی.تمنادارم درصورت امکان لینک بفرمایید.شاگردهمیشگی رجبعلی نیسی
“پایگاه اشعارمذهبی رجبعلی نیسی”
علیک السلام
به روی چشم اقدام شد. با افتخار در قسمت پیوندها لینک شدید